بازگشت
فريد الدين محمد بن ابراهيم نيشابوري
ارسالي عمران حميدی ارسالي عمران حميدی


عطار شاعر و عارف نام آور خراسان در قرن ششم و آغاز هفتم هجري (قرن دوازده و اوايل قرن سيزدهم ميلادي) است. در ابتداي حال شغل عطاري را كه از پدر به ارث برده بود ادامه مي داد. بعد بر اثر تغيير حال در سلك صوفيان و عارفان در آمد و در خدمت مجد الدين بغدادي شاگرد نجم الدين كبري به كسب مقامات پرداخت و بعد از سفرهايي كه كرد در زادگاه خود رحل اقامت افكند و در آنجا به سال 627 هجري(برابر با 1229 ميلادي) در گذشت و مقبره او همانجا برقرار است. وي به حق از شاعران بزرگ متصوفه و كلام ساده و گيرنده او با عشق و شوقي سوزان همراه است، و زبان نرم و گفتار دل انگيزش كه از دلي سوخته و عاشق و شيدا برمي آيد حقايق عرفان را به نحوي خاص در دلها جايگزين مي سازد و توسل او به تمثيلات گوناگون و ايراد حكايات مختلف هنگام طرح يك موضوع عرفاني مقاصد معتكفان خانقاه ها را براي مردم عادي بيشتر و بهتر روشن و آشكار مي دارد.
عطار به داشتن آثار متعدد در ميان شاعران متصوف ممتاز است. ديوان قصايد و غزلها و ترانه هاي او پر است از معاني دقيق و عالي عرفاني، و خصوصاً يا غزلهاي او تكاملي خاص و قابل توجه در غزلهاي عرفاني ملاحظه مي گردد. غير از ديوان مفصل عطار مثنوي هاي متعدد او مانند اسرار نامه، الهي نامه، مصيبت نامه، وصيت نامه، منطق الطير، بلبل نامه، شتر نامه، مختار نامه، خسرو نامه، مظهر العجايب، لسان الغيب، مفتاح الفتوح، بيسر نامه، سي فصل و جز آنها مشهور است. از ميان اين مثنوي هاي دل انگيز كه جملگي با طرح مسائل عرفاني و ايراد شواهد و تمثيلات متعدد همراه است. از همه مهم تر و شيواتر، كه بايد آن را تاج مثنوي هاي عطار دانست، منطق الطير است. منطق الطير منظومه اي است رمزي بالغ بر 4600 بيت. موضوع آن بحث طيور از يك پرنده داستاني به نام سيمرغ است. از ميان انواع طيوركه اجتماع كرده بودند هدهد سمت راهنمايي آنان را پذيرفت و آنان را كه هر يك به عذري متوسل مي شدند، با ذكر دشواري هاي راه وتمثيل به داستان شيخ صنعان، در طلب سيمرغ به حركت آورد و بعد از طي هفت وادي صعب ، بسياري از آنان به علل گوناگون از پاي در آمده اند و از آن همه مرغان تنها سي مرغ بي بال و پر و رنجور باقي ماندند كه به حضرت سيمرغ راه يافتند و در آنجا غرق حيرت و انكسار و معترف به عجز و ناتواني و حقارت خود شدند و به فنا و نيستي خود در برابر سيمرغ توانا آگهي يافتند تا بسيار سال برين بگذشت و بعد از فنا زيور بقا پوشيدند و مقبول درگاه پادشاه گرديدند.
اين منظومه عالي كم نظير كه حاكي از قدرت ابتكار و تخيل شاعر در به كار بردن رمزهاي عرفاني و بيان مراتب سير و سلوك و تعليم سالكان است، از جمله شاهكار هاي جاويدان زبان فارسي است. نيروي شاعر در تخيلات گوناگون، قدرت وي در بيان مطالب مختلف و تمثيلات و تحقيقات، و مهارت وي در استنتاج از بحث ها، لطف و شوق و ذوق مبهوت كننده او در همه موارد و در تمام مراحل، خواننده را به حير ت مي افكند.
January 29th, 2005


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
شعر،ادب و عرفان